ԼԱՆԴՇԱՖՏԱՅԻՆ ՖԻԶԻԿԱԱՇԽԱՐՀԱԳՐԱԿԱՆ ՇՐՋԱՆՑՈՒՄ

Լանդշաֆտային թաղանթը մոլորակի բնությունը շատ բազմազան է։ Ուստի մենք պետք է շրջանցում կատարենք մի լանդշաֆտից ` մյուսը, որպեսզի ուսումնասիրենք դրանք։

Ֆիզիկաաշխարհագրական և լանդշաֆտային շրջանցումները հոմանիշներ են և երկուսն էլ օգտագործվում են։

Լանդշաֆտային շրջանցումը կատարվում է 2 ուղղությամբ `

1. Մասնավոր (նեղ- մասնագիտական)

2. համալիրային (ֆիզիկաաշխարհագրական- լանդշաֆտային)

Համալիրային շրջանցումը հնարավորություն է տալիս բնական համալիրը և նրա ռեսուրսները գնահատել։

Համալիրային լանդշաֆտային շրջանցումը մի փոքր բարդ է. այստեղ պետք է գտնել բաղադրիչների կապերը ղեկավարող գործոնները։

Լանդշաֆտային ֆիզիկաաշխարհագրական շրջանցման ժամանակ առաջին պլան է մղվում ծագումնաբանական կամ պատմաբանական սկզբունքը։ Օրինակ ` հայկական լեռնաշխարհում հրաբխային արտավիժումների հետևանքով առաջացել են լավային ծածկույթներ։ Սրանց հարևանությամբ կան նաև ծալքաբեկորային լեռներ, որոնք ծագումով և արտաքին տեսքով միմյանցից շատ տարբեր են։

ԼԵՌՆԱՅԻՆ ԼԱՆԴՇԱՖՏՆԵՐ ԵՒ ՈՒՂՂԱՁԻԳ (ՎԵՐԸՆԹԱՑ) ԳՈՏԻՆԵ

Լեռնային լանդշաֆտները այն լանդշաֆտներն են, որոնք լեռներում են գտնվում։ Օրինակ ` Հայաստանը լեռնային երկիր է, այն շրջապատված է լեռներով։ ՀՀ- ի լեռներում փոխվում է ջերմաստիճանը, կլիման և լեռների բարձրադիր գոտիներում գրեթե ոչ մի բուսականություն չկա։

Բայց լեռների ավելի ցածրադիր գոտիներում բուսականությունը շատ է, ավելի շատ ծառեր կան։ Ինչքան բարձրանում ու մեծանում է լեռների ջերմաստիճանը, այնքան լեռներում ցուրտ և սառը եղանակ է։ Ըստ լեռների բարձրության ` կրճատվում են վեգետացիայի ժամկետները, անհնար է դառնում ջերմասեր կուլտուրաների մշակումը, նվազում է թթվածնի քանակը և մարդու օրգանիզմում առաջանում է որոշակի ֆիզիոլոգիական պրոցեսների խանգարում:

Ազոնալ գոտին այն գոտին է, որտեղ զոնայականություն չկա։ Երբ որ տվյալ վայրը զոնայականություն չունի, այն կոչվում է ազոնալ։ Իսկ սպեկտորը լեռների հաջորդականության հավաքածուն է։

ԿՈՒԼՏՈՒՐԱԿԱՆ ԼԱՆԴՇԱՖՏ

Կուլտուրական լանդշաֆտ է կոչվում այն լանդշաֆտը, որտեղ մարդու միջամտությամբ տեղի է ունեցել բնական լանդշաֆտի օպտիմացում և մեծացել է այդ լանդշաֆտի արդյունավետությունը։

Կան այնպիսի օբյեկտներ, որոնք շրջապատի վրա բացասական ներգործություն են ունենում, օրինակ ` ջերմակայանները։ Կուլտուրական լանդշաֆտը ունի մի քանի ֆունկցիոնալ տարրեր ` արտադրական, սոցիալական, էկոլոգիական, գյուղատնտեսական, արգելոցային, և այլն։ Կուլտուրական լանդշաֆտ ստեղծելու համար պետք է ուշադրություն դարձնել նրա գեղագիտական կողմի և դիզայնի վրա։ Կուլտուրական լանդշաֆտի կարգավորման համար գիտությունը մշակել է 4 մեթոդ ` տեխնոլոգիական, տարածքային- պլանավորման, ագրոտեխնիկական և ֆիտոմելիորատիվ։

Լանդշաֆտները ունեն սեզոնային,տարեկան և բազմամյա ռիթմ,նրանցում անընդհատ փոփոխություններ է կատարվում մանավանդ մարդու ներգործությամբ:
Լանդշաֆտի փոփոխություններին հետևելու նշանակությունը մեծանում է,և այդ պատճառով ստեղծվում են հիմնարկներ.այս գործընթացը կոչվում է մոնոթորինգորը բառացիորեն նշանակում է բնության ընթացքին հետևել:
Տարեցտարի ընդարձակվում են լանդշաֆտի կուլտուրական արեալները.
1.Չփոխված լանդշաֆտ-այստեղ մարդը առանձին տարրեր է փոխել,լանդշաֆտը պահպանել է իր ամբողջականությունը,բնական վիճակը:Օրինակ անտառում կտրատել են ծառերը,որոնք խանգարում են մատաղ ծառերի աճին:
2.Թույլ փոփոխված  լանդշաֆտ-երբ փոխվել են որոշ բաղադրիչներ,օրինակ տափաստանը վարել են,ցանել մոնոկուլտուրա՝ցորեն,ճակնդեղ:
3.Արմատապես վերափոխված լանդշաֆտ-Այս լանդշաֆտը ոչ մի նմանություն չունի բնականին:Եթե մարդը այլևս  չօգտագործի այն միևնույնն է չի վերականգնվի: Լանդժաֆտի վերականգնումը պետք է կատարվի միայն տեղանքի բազմակողմանի ուսումնասիրությունից հետո,որպեսզի պատահական և չնախատեսված երևույթներ չառաջանան:Վերակառուցված լանդշաֆտը պիտի լինի ավելի արդյունավետ,քան բնականը:Լանդշաֆտը փոխելիս պետք է հնարավոր չափով պահպանել միջավայրի անաղարտությունը ու կենսաբազմազանությունը:

Կուլտուրական լանդշաֆտ

Կուլտուրական լանդշաֆտ է կոչվում այն լանդշաֆտը, որտեղ մարդու միջամտությամբ տեղի է ունեցել բնական լանդշաֆտի օպտիմացում և մեծացել է այդ լանդշաֆտի արդյունավետությունը։

Կան այնպիսի օբյեկտներ, որոնք շրջապատի վրա բացասական ներգործություն են ունենում, օրինակ ` ջերմակայանները։ Կուլտուրական լանդշաֆտը ունի մի քանի ֆունկցիոնալ տարրեր ` արտադրական, սոցիալական, էկոլոգիական, գյուղատնտեսական, արգելոցային, և այլն։ Կուլտուրական լանդշաֆտ ստեղծելու համար պետք է ուշադրություն դարձնել նրա գեղագիտական կողմի և դիզայնի վրա։ Կուլտուրական լանդշաֆտի կարգավորման համար գիտությունը մշակել է 4 մեթոդ ` տեխնոլոգիական, տարածքային- պլանավորման, ագրոտեխնիկական և ֆիտոմելիորատիվ։

Մարդու տնտեսական գործունեությամբ պայմանավորված՝ մթնոլորտում ջերմոցային գազերի խառնուրդների կոնցենտրացիայի աճի հետևանքով Երկրի կլիմայի աստիճան, տաքացում։ Այդ գազերը բաց են թողնում արեգակնային ճառագայթումը և խոչընդոտում Երկրի մակերևույթից ջերմային երկարալիք ճառագայթումը։ Կլանվելով մթնոլորտում՝ վերջինիս մի մասը նորից անդրադառնում է հետ՝ Երկրի մակերևույթ, և առաջացնում ջերմոցային էֆեկտ։ Մթնոլորտում օզոնի ընդհանուր քանակությունը մեծ չէ՝ մոտ 3,3 մլրդ տ, սակայն, այն մարդու և մյուս կենդանի օրգանիզմների համար կենսականորեն անհրաժեշտ է, քանի որ պաշտպանում է ուժեղ կարճալիք

ուլտրամանուշակագույն ճառագայթումից և էապես նպաստում է մեր մոլորակի ջերմաստիճանային ռեժիմի

կայունացմանը:

 

EDIT

Leave a comment

Թեմա 2

Posted in Լանշաֆթագիտություն on September 16, 2021

1․ Սոցիոնար և Կիսոցիոնար մեթոդներ։

 

Սոցիոնար և Կիսոցիոնար մեթոդներ կայաններ են։Սոցիոնար կայանները կոչվեցին նաև մոնիթորինգի կայաններ,որտեղից հետևում էին բնության ընթացքին։

 

2․Դաշտային հանույթի մեթոդ։

 

Դաշտային հանույթի ժամանակ խումբը կազմում է ծրագիր և դուրս գալիս արշավի և նմուշներ գտնելու։

 

3․Փորցագիտական մեթոդ։

 

Փորցագիտական մեթոդի ժամանակ պետք է ստեղծել արհեստական երևույթներօրինակ սելաֆը։

 

4․Լաբորատոր մեթոդ։

 

Դաշտում հավաքվաց նմուշները ենթարկվում են ուսումասիրման լաբորատորիաներում։Ջրի նմուշները նմուշները ենթարկվում են անալիզի և պարզում դրանց բաղադրությունը։Լանշավթագետը կարող է չտիրապետել մեթոդին։

 

5․Համեմատական մեթոդ։

 

Այս մեթոդով կարելի է համեմատություն կատարել տարբեր օբեքտների միջև գտնել դրանց տարբերությունը։

 

6․Քարտեզագրման մեթոդ։

 

Լանշաֆթային հանույթի խնդիրներից մեկը դա պատկերումն է թղթի վրա։

 

7․Աէրոտիզական լուսանկարների վերածնման մեթոդ։

 

Աէրոտիզական լուսանկարների վերածնման մեթոդը զարգացել է 20-րդ դարի կեսից։Կան շատ օբեկտներ որոնք մոտիկից չեն երևում իսկ հեռվից շատ պատկերավոր են երևում։

 

8․Նկարագրման մեթոդ։

 

Նկարագրման մեթոդը շատ հին է և դրանով զարգացել է աշխարհագրությունը։

 

9․Երկրաինֆորմացիայի մեթոդ։

 

Լանշավթագետը պետք է ինֆորմացիա կուտակի և դրանից եզրակացություն անի։

 

10․Գծանկարչական մեթոդ։

 

Գծանկարչական մեթոդ դա այն է երբ 2 պատկերներ են գծագրում,տրվում են կողապատիկներ և կտրվացքներ։

 

11․Վերադրման մեթոդ։

 

Վերադրման մեթոդում տարբեր ուղութուններով արված արդյունքները համադրվում են։

 

12․Երկրաֆիզիկական մեթոդ։

 

Երկրաֆիզիկական մեթոդով ուսումնասիրում են լեռնալանջերի պրոցեսը եթե լանջի թեքությունը մեծանում է այնքան տեղադրումը զորեղանում է։

 

13․Երկրաքիմիկականի մեթոդ։

 

Երկրաքիմիկականի մեթոդով պետք է պարզել թե կենսդաբանական պրոցեսները ինտեսիվ արտահայտվում կամ հակարակը։

 

14․Հնէալանդշաֆտագիտական մեթոդ։

 

Հնէալանդշաֆտագիտական մեթոդով լանշաֆթի զարգացման ժամանակաշրջանը, թե ինչ ուղղությամբ է կանխատեսվող ապագան։

 

15․Քանակական մեթոդ։

 

Քանակական մեթոդով պարզում էնք երևույթի քանակը և մեծությունը։

 

16․Մաթեմաթիկական մեթոդ։

 

Մաթեմաթիկական մեթոդով բնական երևույթների հաշվարկումը կատարվում է մաթեմաթիկական բարդ օրենքների ու բանաձևերի օգնությամբ։

 

17․Մոդելավորման մեթոդ։

 

Մոդելավորման մեթոդը դա այն է երբ արհեստական եղանակով ստեղծվում է երևույթը ուսումնասիրելու նպատակով։

 

18․Հաշվեկշիռային մեթոդ։

 

Հաշվեկշիռային մեթոդը նյութերի տարրի մութք ու ելք կատարող փոխհարաբերություն։

 

19․Վիճակագրական մեթոդ։

 

Վիճակագրական մեթոդը լանշավթագիտության մեջ լայնորեն կիրառվում է։