Вредные привычки

Вредные привычки — социально-психологический конструкт/концепт, охватывающий целый ряд различных форм социального поведения, регулярно совершаемых человеком и приносящих ему вред; проявления психического и психологического дискомфорта индивида в результате неблагоприятного воздействия микросоциальных, социально-психологических и индивидуально-биологических факторов, мешающих успешной самореализации личности как представителя данного общества и приносящих вред здоровью человека и окружающей его среде.

Люди сами создают себе болезни, а значит, способны вылечить их,  осознав механизм их развития. Причины заболевания находятся в нас самих, а не вовне. Мы постоянно слышим: «Привычка – вторая натура». И действительно, очень часто мы попадаем в плен своих привычек. И если хорошие привычки надо прививать себе с детства и стараться следовать им всю жизнь, то вредные привычки появляются у нас как-то само собой. Ведь влияние вредных привычек на организм человека огромное. Являясь обладателем, хотя бы нескольких вредных привычек человек ежедневно и планомерно сам разрушает свой организм. Сегодня мы составим десятку негативных зависимостей человека и предложим профилактику этих вредных привычек.

Представляем Вашему вниманию ТОП-10 самых вредных привычек, которые наносят вред здоровью человека.

Эту вредную десятку открывают Диеты

Постоянное «сидение на диетах» так же является вредной привычкой. Всё дело в том, что во время диеты наш организм полностью перестраивает свою работу, а когда диета заканчивается, и человек снова начинает полноценно есть, то вес стремительно опять набирается и жир откладывается не только на прежних местах, но и на новых. Из-за постоянных перегрузок начинают страдать суставы, сердце и иммунная система. Кроме этого, появляются психологические проблемы, из-за постоянного желания есть, насмешек окружающих, ощущения своей слабости. Всё это может привести к депрессии, что может оказаться гораздо страшнее, чем лишний вес. И ещё планируя диету, обязательно посоветуйтесь с врачом.

Девятое место — Неправильное питание или обжорство

В современном мире, мы всё делаем на бегу, это касается и приёма пищи. Привычка перекусывать на ходу, перехватить чего-нибудь всухомятку, не завтракать — как правило, приводит к заболеваниям желудка и другим последствиям такого питания.

Одним из видов неправильного питания является обжорство или переедание. Эта проблема стала очень актуальной в нашем обществе. У неё две стороны: проблема лишнего веса, нагрузка на организм, нарушение обмена веществ – это физическая сторона, но есть ещё и психологическая – невозможность соблюдения диеты, эмоциональное расстройство. Переевший человек абсолютно бесполезен не только для окружающих, но и для самого себя. Ведь после чрезмерно обильной трапезы полностью пропадает желание работать, двигаться, да и разговаривать не всегда охота. Остаётся одно лежать на диване и спать. И всё равно возникает чувство вины, неудовлетворённость собой, какая-то злость на себя за безволие. Помимо этого возникают и физические ощущения – тошнота, затруднённое дыхание, тяжесть в желудке.

Всё это отражается на нашей внешности, коже, фигуре, настроении и работе организма в целом. Так же последствиями неправильного питания являются раздражительность, упадок сил, болезни, постоянное желание «пожевать» и другие неприятные мелочи.

Компьютерная зависимость на восьмом месте

Эта проблема существует давно и сегодня знакома почти всем, у кого дома есть компьютер, планшет или ноутбук. Все мы постоянно пользуемся интернетом – прочитать новости, посмотреть фильм, насладиться музыкой, пообщаться с друзьями, поиграть в сетевые игры. Но задумывались ли Вы, сколько времени в день Вы на это тратите. Всё чаще и чаще реальное общение с друзьями заменяется виртуальным. Многие молодые люди уже и не могут представить себе, как можно познакомиться с девушкой в метро или на улице, зато легко знакомятся в интернете. Если Ваша работа не связана с компьютером, постарайтесь найти занятие, которое отвлечёт Вас от компьютера и смартфона, найдите себе реальных друзей и увлечения. А если Вы вынуждены всё рабочее время проводить, уткнувшись в монитор, постарайтесь соблюдать основные правила работы за компьютером. Следите за своей осанкой, давайте отдых глазам, правильно расположите монитор.

Պահանջմունքեր

Յուրաքանչյուր կենդանի օրգանիզմի, այդ թվում նաև մարդու հոգեկան ակտիվության հիմքում ընկած է պահանջմունքները։ Պահանջմունքներն այն ամենի ամբողջությունն են, ինչի կարիքն ունի կենդանի օրգանիզմը իր կենսագործունեությունը պահպանելու, գոյատևելու, հարմարվելու և զարգանալու համար։

Պահանջմունքն, առաջ գալով, մարդուն մղում է ակտիվության կամ նույնիսկ նպատակասլաց գործունեության, որի նպատակը այդ պահանջմունքը բավարարելու համար անհրաժեշտ հատկություններ ունեցող օբյեկտներ ձեռք բերելն է։ Պահանջմունքի բավարարումն անհրաժեշտ է օրգանիզմի և անձի պահպանման ու զարգացման համար։ Մարդիկ զարգացման գործընթացում հաճախ ձեռք են բերում նաև վնասակար պահանջմունքներ (օրինակ, ծխելու կամ սպիրտային խմիչքներ օգտագործելու պահանջմունք)։

Պահանջմունքները ընկած են մարդու հոգեկան ակտիվության հիմքում։ Մարդը ակտիվ է այնքանով, որքանով նա ունի պահանջմունքներ, որոնք անհրաժեշտ է բավարարել։ Սեփական պահանջմունքների գիտակցումը կապված է անձի ընդհանուր զարգացման, նրա գիտակցության, ինքնգիտակցության, խոսքի, մտածողության ձևավորման հետ։ Պահանջմունքների գիտակցումը կատարվում է աստիճանաբար, անձի զարգացման հետ զուգընթաց։

Մարդկային պահանջմունքները մարդու կարիքներն են, որոնք անհրաժեշտ են մարդուն ապրելու համար: Ըստ ծագման առանձնացնում են բնական (բնածին) և մշակութային պահանջմունքներ։ Առաջնային պահանջմունքները բավարարում են մարդու կենսականորեն կարևոր պահանջները (քուն, ուտելիք, հագուստ): Դրանք չեն կարող փոխարինվել մեկը մյուսով։ Երկրորդային պահանջմունքերը բոլոր մնացած պահանջներն են (ժամանց և այլն): Տնտեսական բարիքները տնտեսական պահանջմունքների բավարարման միջոցներն են։ Բարիքները այն միջոցներն են, որոնք բավարարում են մարդկային պահանջմունքները: Մենք բոլորս էլ համարվում ենք պահանջողներ ՝ հետևաբար մենք բոլորս էլ օգտվում ենք բարիքներից: Սակայն այդ բարիքներն անսահմանափակ չեն, այդ իսկ պատճառով մարդիկ պետք է սահմանափակեն իրենց պահանջմունքերը։

Մարդ

Մարդ” հասկացությունը ընդհանուր է։ Մենք դա լայնորեն գործածում ենք և այդ անվանման տակ միաժամանակ հասկանում և անձնավորություն և անհատականություն հասկացությունները։

 

Այսինքն նա ունի հոդաբաշխ խոսք, գիտակցություն, բարձրագույն հոգեկան ֆունկցիաներ (մտածողություն, հիշողություն, երևակայություն և այլն), ընդունակ է ստեղծելու աշխատանքային գործիքներ և օգտագործել դրանք հասարակական գործունեություն ծավալելիս։ Դրանք մարդուն տրվում են ոչ թե որպես կենսաբանական ժառանգություն, ոչ թե մարդը ի ծնե իր հետ բերում է, այլ ձևավորվում են կյանքի ընթացքում՝ նախորդ սերունդների փորձի, մշակույթի յուրացման շնորհիվ։

 

Քանի որ գիտակցությունը, խոսքը, միտքը մարդը չի ժառանգում, այլ ձեռք է բերում կյանքի ընթացքում կրթության ու դաստիարակության շնորհիվ, ապա օգտագործում ենք “անհատ” (ինդիվիդ) հասկացությունը։ Դա բացատրվում է նրանով, որ անձնավորություն չի ծնվում, անձնավորություն դառնալու սկզբնափուլ կա, որն ունի այդպիսին դառնալու միայն կենսահոգեբանական նախադրյալներ, և եթե պայմաններ ստեղծվեն, ծնված մարդը անձի չի վերաճի։

Այսինքն “անհատը” կենսաբանական օրգանիզմ է, կենսաբանական տեսակ և այդ տեսակի ընդհանուր գենոտիպային ժառանգական հատկությունների կրողը։

 

Անհատը իր հետ բերում է անձնավորություն դառնալու բոլոր նախադրյալները, բայց եթե նա չապրի սոցիալական միջավայրում, ապա այդպես էլ նա անձ-մարդ չի դառնա։

 

Հիշեք հանրահայտ “Մաուգլի”-ի օրինակը։ Այդ պատճառով էլ մենք ասում ենք, որ ծնվում են որպես անհատ, այսինքն՝ կենդանի օրգանիզմ, որն ընդունակ է անձ դառնալու։ Ի դեպ կենդանական աշխարհում ամենաանօգնական էակը մարդն է:

 

Միակ հոգեբանական պայմանը, որը մարդուն պետք է կանգնեցնի անձ դառնալու ուղու վրա, մեծահասակների փորձին, հասարակական-պատմական փորձին տիրապետելն է:

բացարձակապես մեկուսացված չի լինում: Յուրաքանչյուր խումբ ազդում է հասարակության վրա, բայց իր հերթին, կրում է հասարակության, նրա մեջ մտնող մյուս մեծ ու փոքր խմբերի ազդեցութունները: Հուզականորեն հագեցված են ինչպես ներխմբային, այնպես էլ միջխմբային հարաբերությունները: Ընդհանուր (խմբային) նպատակներին հասնելով` խմբի անդամները բավարարում են բոլորի մեջ առկա որոշ պահանջմունքներ: Ահա թե ինչու կարելի է ասել, որ մարդկանց յուրաքանչյուր հանրույթ խումբ է դառնում, եթե նրա անդամներն ունեն որոշ ընդհանուր գծեր և միավորվել են ընդհանուր պահանջմունքեր բավարարելու նպատակով: Հետե¬վաբար, միմյանցից մեկուսացված մարդկանց որևէ բազմություն դեռևս սոցիալական խումբ չի կազմում: Խումբ առաջանում է միայն այն դեպքում, հենց որ երկու կամ ավելի մարդիկ սկսում են շփվել, փոխներգործել, համատեղ գործունեություն կատարել: Խումբը առկա է այն դեպում, երբ նրա անդամները ցանկանում են պահպանել իրենց կապերը, չեն ձգտում ցրվել ու մեկուսանալ, ներգործում են միմյանց դիրքորոշումների, հայացք¬¬ների ու վարքի վրա, ստեղծում են կայուն` փոխադարձ կապեր:

 

Խոցելի խումբ

 

Խոցելի խումբը հասարակության ցանկացած խումբ կամ մաս է, որի համար ավելի մեծ է խտրական գործելակերպերի, բռնության, բնական կամ բնապահպանական աղետների ենթարկվելու, կամ տնտեսական բարդությունների բախվելու վտանգը, քան պետության սահմաններում հասարակության այլ խմբերի համար։

ԼԱՆԴՇԱՖՏԱՅԻՆ ՖԻԶԻԿԱԱՇԽԱՐՀԱԳՐԱԿԱՆ ՇՐՋԱՆՑՈՒՄ

Լանդշաֆտային թաղանթը մոլորակի բնությունը շատ բազմազան է։ Ուստի մենք պետք է շրջանցում կատարենք մի լանդշաֆտից ` մյուսը, որպեսզի ուսումնասիրենք դրանք։

Ֆիզիկաաշխարհագրական և լանդշաֆտային շրջանցումները հոմանիշներ են և երկուսն էլ օգտագործվում են։

Լանդշաֆտային շրջանցումը կատարվում է 2 ուղղությամբ `

1. Մասնավոր (նեղ- մասնագիտական)

2. համալիրային (ֆիզիկաաշխարհագրական- լանդշաֆտային)

Համալիրային շրջանցումը հնարավորություն է տալիս բնական համալիրը և նրա ռեսուրսները գնահատել։

Համալիրային լանդշաֆտային շրջանցումը մի փոքր բարդ է. այստեղ պետք է գտնել բաղադրիչների կապերը ղեկավարող գործոնները։

Լանդշաֆտային ֆիզիկաաշխարհագրական շրջանցման ժամանակ առաջին պլան է մղվում ծագումնաբանական կամ պատմաբանական սկզբունքը։ Օրինակ ` հայկական լեռնաշխարհում հրաբխային արտավիժումների հետևանքով առաջացել են լավային ծածկույթներ։ Սրանց հարևանությամբ կան նաև ծալքաբեկորային լեռներ, որոնք ծագումով և արտաքին տեսքով միմյանցից շատ տարբեր են։

ԼԵՌՆԱՅԻՆ ԼԱՆԴՇԱՖՏՆԵՐ ԵՒ ՈՒՂՂԱՁԻԳ (ՎԵՐԸՆԹԱՑ) ԳՈՏԻՆԵ

Լեռնային լանդշաֆտները այն լանդշաֆտներն են, որոնք լեռներում են գտնվում։ Օրինակ ` Հայաստանը լեռնային երկիր է, այն շրջապատված է լեռներով։ ՀՀ- ի լեռներում փոխվում է ջերմաստիճանը, կլիման և լեռների բարձրադիր գոտիներում գրեթե ոչ մի բուսականություն չկա։

Բայց լեռների ավելի ցածրադիր գոտիներում բուսականությունը շատ է, ավելի շատ ծառեր կան։ Ինչքան բարձրանում ու մեծանում է լեռների ջերմաստիճանը, այնքան լեռներում ցուրտ և սառը եղանակ է։ Ըստ լեռների բարձրության ` կրճատվում են վեգետացիայի ժամկետները, անհնար է դառնում ջերմասեր կուլտուրաների մշակումը, նվազում է թթվածնի քանակը և մարդու օրգանիզմում առաջանում է որոշակի ֆիզիոլոգիական պրոցեսների խանգարում:

Ազոնալ գոտին այն գոտին է, որտեղ զոնայականություն չկա։ Երբ որ տվյալ վայրը զոնայականություն չունի, այն կոչվում է ազոնալ։ Իսկ սպեկտորը լեռների հաջորդականության հավաքածուն է։

ԿՈՒԼՏՈՒՐԱԿԱՆ ԼԱՆԴՇԱՖՏ

Կուլտուրական լանդշաֆտ է կոչվում այն լանդշաֆտը, որտեղ մարդու միջամտությամբ տեղի է ունեցել բնական լանդշաֆտի օպտիմացում և մեծացել է այդ լանդշաֆտի արդյունավետությունը։

Կան այնպիսի օբյեկտներ, որոնք շրջապատի վրա բացասական ներգործություն են ունենում, օրինակ ` ջերմակայանները։ Կուլտուրական լանդշաֆտը ունի մի քանի ֆունկցիոնալ տարրեր ` արտադրական, սոցիալական, էկոլոգիական, գյուղատնտեսական, արգելոցային, և այլն։ Կուլտուրական լանդշաֆտ ստեղծելու համար պետք է ուշադրություն դարձնել նրա գեղագիտական կողմի և դիզայնի վրա։ Կուլտուրական լանդշաֆտի կարգավորման համար գիտությունը մշակել է 4 մեթոդ ` տեխնոլոգիական, տարածքային- պլանավորման, ագրոտեխնիկական և ֆիտոմելիորատիվ։

Լանդշաֆտները ունեն սեզոնային,տարեկան և բազմամյա ռիթմ,նրանցում անընդհատ փոփոխություններ է կատարվում մանավանդ մարդու ներգործությամբ:
Լանդշաֆտի փոփոխություններին հետևելու նշանակությունը մեծանում է,և այդ պատճառով ստեղծվում են հիմնարկներ.այս գործընթացը կոչվում է մոնոթորինգորը բառացիորեն նշանակում է բնության ընթացքին հետևել:
Տարեցտարի ընդարձակվում են լանդշաֆտի կուլտուրական արեալները.
1.Չփոխված լանդշաֆտ-այստեղ մարդը առանձին տարրեր է փոխել,լանդշաֆտը պահպանել է իր ամբողջականությունը,բնական վիճակը:Օրինակ անտառում կտրատել են ծառերը,որոնք խանգարում են մատաղ ծառերի աճին:
2.Թույլ փոփոխված  լանդշաֆտ-երբ փոխվել են որոշ բաղադրիչներ,օրինակ տափաստանը վարել են,ցանել մոնոկուլտուրա՝ցորեն,ճակնդեղ:
3.Արմատապես վերափոխված լանդշաֆտ-Այս լանդշաֆտը ոչ մի նմանություն չունի բնականին:Եթե մարդը այլևս  չօգտագործի այն միևնույնն է չի վերականգնվի: Լանդժաֆտի վերականգնումը պետք է կատարվի միայն տեղանքի բազմակողմանի ուսումնասիրությունից հետո,որպեսզի պատահական և չնախատեսված երևույթներ չառաջանան:Վերակառուցված լանդշաֆտը պիտի լինի ավելի արդյունավետ,քան բնականը:Լանդշաֆտը փոխելիս պետք է հնարավոր չափով պահպանել միջավայրի անաղարտությունը ու կենսաբազմազանությունը:

Մարիա Մոնթեսորի

1898 թվականին Մարիան որդի ունեցավ։ Նրա հարաբերությունները երեխայի հոր հետ չհանգեցին ամուսնության, և նա հանձնեց որդուն տուն-ինտերնատ, զգալով, որ իր առաքելությունն այս կյանքում՝ մյուսների երեխաներին նվիրվելն է։ 1907 թվականի հունվարի 6-ին բացվեց առաջին «Մանկան տունը», որտեղ աշխատում էին Մարիա Մոնտեսսորիի սկզբունքներով։ Նա մանկապարտեզի կառավարիչն էր և խստորեն հետևում էր, որպեսզի ամեն բան արվի ինչպես հարկն է։

Մարիա Մոնթեսորիի պատվիրանները

Երեխային ուսուցանում է իրեն շրջապատող միջավայրը:

Եթե երեխային հաճախ քննադատում են, նա սովորում է դատապարտել:

Եթե երեխային հաճախ են գովում, նա սովորում է գնահատել:

Եթե երեխային վերաբերվում են թշնամաբար, նա սովորում է կռվել:

Եթե երեխայի հետ ազնիվ են, նա սովորում է արդար լինել:

Եթե երեխային հաճախ են ծաղրում, նա վախկոտ լինել է սովորում:

Եթե երեխան ապրում է ապահովության զգացումով, նա սովորում է հավատալ:

Եթե երեխային հաճախ են պախարակում, նա սովորում է մեղավոր զգալ:

Եթե երեխային հաճախ են հավանություն տալիս, նա սովորում է ինքն իրեն լավ վերաբերվել:

Եթե երեխայի նկատմամբ հաճախ են հանդուրժող լինում, նա սովորում է համբերատար լինել:

Եթե երեխային հաճախ են ուրախացնում, նա ինքնավստահություն է ձեռք բերում:

Եթե երեխան ապրում է համերաշխ մթնոլորտում և իրեն պիտանի է զգում, նա սովորում է սեր գտնել այս աշխարհում:

Երեխայի մասին վատ մի խոսեք նրա ներկայությամբ կամ առանց նրա:

Կենտրոնացեք երեխայի մեջ լավի զարգացմանն այնքան, որ վատի համար տեղ չմնա:

Միշտ լսեք և պատասխանեք Ձեզ դիմող երեխային:

Հարգեք երեխային, որ սխալ է գործել և կարող է հիմա կամ քիչ անց ուղղել դա:

Պատրաստ եղեք օգնելու այն երեխային, ով փնտրում է, և աննկատ մնացեք այն երեխայի համար, որ արդեն գտել է:

Օգնեք երեխային յուրացնելու չյուրացրածը: Արեք դա՝ շրջապատը լցնելով հոգածությամբ, զսպվածությամբ, խաղաղությամբ և սիրով:

Երեխայի հետ շփման ժամանակ մշտապես դրսևորեք լավ վարքագիծ, փոխանցեք նրան ձեր մեջ եղած դրականը:

Նյարդային համակարգ

Նյարդային համակարգը կարգավորում է բոլոր օրգանների և օրգան-համակարգերի փոխկապակցված գործունեությունը։  Այն վերահսկում է ներզատական համակարգի միջոցով իրականացվող հումորալ կարգավորումը և միաժամանակ կապ է հաստատում օրգանիզմի և միջավայրի միջև՝ նպաստելով օրգանիզմի հարմարվողականությանը միջավայրի փոփոխվող պայմաններում։  Նյարդային համակարգի միջոցով մարդը զգում, ճանաչում է միջավայրի առարկաները, ընկալում միջավայրից եկող գրգիռները, պահպանում ստացված տեղեկատվությունը և օգտագործում իր պահանջմունքների համար։ Նյարդային համակարգով են պայմանավորված գիտակցությունը, մտածողությունը, խոսքը, վարքագիծը։ Այսպիսով՝ նյարդային համակարգի հիմնական գործառույթն օրգանիզմի կողմից ներքին և արտաքին միջավայրից հաղորդվող տեղեկատվության վերլուծությունն է և համապատասխան գործողությունների իրականացումը։ 

Նյարդային համակարգի կառուցվածքային և գործառական միավորը նյարդային բջիջն է՝ նեյրոնը։ Նեյրոնը ունի մարմին և ելուստներ։ Կա ելուստների 2 տեսակ՝ դենդրիտներ և աքսոններ։ Նեյրոնի մարմինը սնուցող դեր է կատարում։ Նրանում կան բազմաթիվ օրգանոիդներ, ուր սինթեզվում են կենսաբանական կարևոր միացություններ և փոխադրվում աքսոն ու դենդրիտներ։ Դենդրիտներն ընդունում են տեղեկատվությունը, իսկ աքսոնը նյարդային ազդակը մարմնից հաղորդում է այլ նեյրոններին կամ օրգաններին։ Աքսոնների մի մասը պատված է էլեկտրամեկուսիչ սպիտակ ճարպանման նյութի թաղանթով՝ միելինով, իսկ մյուս մասը դրանից զուրկ է։ Աքսոնի երկարությունը կարող է լինել մինչև 100սմ և ավելի։

Նյարդաթելերի խրձերն առաջացնում են նյարդեր, որոնք պատված են ընդհանուր թաղանթով: Ըստ գործառական բնույթի նյարդերը լինում են զգացող, շարժիչ և խառը:Զգացող նյարդերը նյարդային ազդակները հաղորդում են կենտրոնական նյարդային համակարգ:Շարժիչ  նյարդերը կենտրոնական նյարդային համակարգից պատասխան ազդակները հաղորդում են ծայրամասային օրգաններին:Խառը  նյարդերը պարունակում են զգացող և շարժիչ նյարդաթելեր: Նեյրոնների ձևերը բազմազան են։ Տարբերում են բրգաձև, աստղաձև, զամբյուղաձև, կլորավուն, ձվաձև և այլն։ Ըստ ելուստների քանակի նեյրոնները հիմնականում լինում են միաբևեռ, երկբևեռ և բազմաբևեռ։ Միաբևեռ նեյրոնների մարմնից դուրս է գալիս մեկ ելուստ։ Երկբևեռ նեյրոններն ունեն երկու ելուստ, իսկ բազմաբևեռները՝ բազմաթիվ դենդրիտներ և մեկ աքսոն։ Ողնաշարավոր կենդանիների ու մարդու նյարդային համակարգում հիմնականում գերակշռում են երկբևեռ և բազմաբևեռ նեյրոններ։Ըստ գործառական բնույթի նեյրոնները լինում են զգայական, միջադիր (ներդիր) և շարժողական:Ձգայական նեյրոնները զգայարաններից ազդակներ են հաղորդում ԿՆՀ: Նրանց մարմինները տեղադրված են գլխուղեղից և ողնուղեղից դուրս գտնվող նյարդային հանգույցներում: Շարժողական նեյրոնները  գլխուղեղից և ողնուղեղից պատասխան ազդակները հաղորդում են կմախքային մկաններին և ներքին օրգաններին:Միջադիր նեյրոնները տեղադրված են ԿՆՀ-ում և կապ են հաստատում զգայական և շարժողական նեյրոնների միջև:

Նյարդային համակարգը կազմված է կենտրոնական և ծայրամասայինբաժիններից։ նյարդային.jpgԿենտրոնական նյարդային համակարգըկազմված է գլխուղեղից և ողնուղեղից, որտեղ տարբերում են գորշ նյութ  և սպիտակ նյութ։Գորշ նյութը կազմված է նեյրոնների մարմինների և դենդրիտների կուտակումներից, իսկ սպիտակ նյութը նրանց երկար ելուստների  կուտակումներից։ Սպիտակ նյութի մեջ կան գորշ նյութի կուտակներ, որոնք կոչվում են կորիզներ, իսկ կենտրոնական նյարդային համակարգից դուրս գտնվող գորշ նյութի կուտակները՝ հանգույցներ։

Ծայրամասային նյարդային համակարգըկազմված է կենտրոնական նյարդային համակարգի համապատասխան կորիզներից և նրանցից դուրս եկող նյարդաթելերից ու ծայրամասային հանգույցներից։Այն իր հերթին բաժանվում է մարմնական և վեգետատիվ (ինքնավար)համակարգերի։ Մարմնական նյարդային համակարգը նյարդավորում է կմախքային մկանները և իրականացնում է շարժողական ռեակցիաները, այդ թվում կամային շարժումները։ Վեգետատիվ նյարդային համակարգը նյարդավորում է ներքին օրգանները, մաշկն ու արյունատար անոթները։ Այն բաժանվում է սիմպաթիկ, պարասիմպաթիկ ու մետասիմպաթիկ բաժինների։Վեգետատիվ նյարդային համակարգՎեգետատիվ (ինքնավար) նյարդային համակարգը ծայրամասային նյարդային համակարգի բաժինն է։ Այս համակարգի անվանումը բնորոշում է նրա համեմատաբար բարձր աստիճանի անկախությունը կենտրոնական նյարդային համակարգից։ Վեգետատիվ նյարդային համակարգը կազմված է պարասիմպաթիկ և սիմպաթիկ բաժիններից, որոնք գործում են համաձայնեցված՝ օրգանիզմի պահանջներին համապատասխան ու ապահովում վեգետատիվ ֆունկցիաների բնականոն ընթացքը։ Վեգետատիվ նյարդային համակարգը չունի հատուկ կենտրոնաձիգ զգացող ուղիներ։ Նյարդային ազդակները օրգաններից հաղորդվում են ինքնավար ու մարմնական նյարդային համակարգերի համար ընդհանուր զգացող նյարդաթելերով։

 

առնձնահատկություններով տարբերվում է մարմնական նյարդային համակարգից։ Վերջինիս շարժողական նյարդաթելերը դուրս են գալիս ողնուղեղից նրա ամբողջ երկարությամբ առանց ընդհատվելու նյարդավորում կմախքային մկանները։ Մինչդեռ վեգետատիվ նյարդային համակարգի նյարդաթելերը դուրս են գալիս ողնուղեղի ու գլխուղեղի որոշ բաժիններից և ընդհատվում նրանցից դուրս գտնվող վեգետատիվ հանգույցներում։ Ուստի օրգաններին հաղորդվող ազդակները անցնում են իրար հաջորդող երկու նեյրոններով։ Սիմպաթիկ բաժինը տագնապի, պաշտպանության, պահուստային ուժերի միավորման համակարգ է, որն ապահովում է օրգանիզմի կապն արտաքին միջավայրի հետ։ Սիմպաթիկ ազդակներն ակտիվացնում են ուղեղի գործունեությունը, պաշտպանական ռեակցիաները՝ ջերմակարգավորող գործընթացները, արյան մակարդումը, իմուն մեխանիզմները։ Սիմպաթիկ նյարդերի դրդումն ուղեկցվում է նաև հույզերին ու լարվածությանը։ Սիմպաթիկ նյարդերի դրդումն ուղեկցվում է նաև հույզերին ու լարվածությանը։ Սիմպաթիկ նյարդաթելերի վերջույթներում արտազատվում են ադրենալինը և նորադրենալինը։ Սիմպաթիկ բաժինը կմախքային մկանների վրա ունի հարմարողական սնուցողական: Պարասիմպաթիկ կորիզներընյարդավորում են թքագեղձերը,արցունքագեղձերը։ Թափառող նյարդի պարասիմպաթիկ կորիզը նյարդավորում է բրոնխները,սիրտը,ստամոքսը,բարակ աղիները, ենթաստամոքսային գեղձը, լյարդը, երիկամը։ Ողնուղեղի սրբանային բաժնի պարասիմպաթիկ նեյրոնները նյարդավորում են հաստ և ուղիղ աղիքը, միզապարկը, սեռական օրգանները։

 

Ներքին օրգանների մեծ մասն ունի կրկնակի նյարդավորում՝ սիմպաթիկ և պարասիմպաթիկ։ Այդ երկու բաժինների ազդեցությունն օրգանների վրա հակադիր է։ Օրինակ՝ սրտի աշխատանքը հաճախանում է սիմպաթիկ բաժնի գրգիռի ազդեցությունից, մինչդեռ պարասիմպաթիկ բաժնի գրգռման դեպքում նրա հաճախականությունը նվազում է։ Այս բաժնի դրդումը հաղոդող միջնորդանյութը ացետիլխոլինն է։ացետիլխոլինն է